Konserwacja i restauracja zabytków to badanie, inwentaryzacja i utrzymywanie obiektu zabytkowego w dobrym stanie technicznym przez jak najdłuższy czas. Dziedzina związana z historią sztuki, archeologią i muzealnictwem. Rzadko stosowanym określeniem jest konserwatorstwo.

Dziedzina konserwacji i restauracji zabytków posługuje się szerokim wachlarzem zabiegów, z których najczęściej stosowane są: konserwacja restauracja, rekonstrukcja, adaptacja, odbudowa.

Konserwacja zabytków
Konserwacja zabytków kieruje się dwoma fundamentalnymi zasadami: zasadą minimalnej interwencji polegająca na zastosowaniu jak najskromniejszych środków, które mają wpływ na istniejącą tkankę zabytkową, zasadą odwracalności interwencji polegająca na tym, że zawsze winna istnieć możliwość zlikwidowania skutków zabiegu konserwatorskiego, gdyby zaistniała potrzeba powrotu do stanu sprzed interwencji.

Konserwację przeprowadza się po dokładnym zinwentaryzowaniu obiektu, przeprowadzeniu badań archiwalnych, historycznych i techniczno-naukowych mających na celu ustalenie stanu dzieła, wieku i wartości zabytkowej poszczególnych elementów obiektu, zakresu prac, określenia, niezbędnych dla osiągnięcia celu projektu, zabiegów konserwatorskich.

Konserwacja w większości przypadków polega na:
zabiegach chemicznych, m.in. przywracających równowagę kwasową obiektu, usuwających szkodliwe mikroorganizmy, przywracających pierwotny wygląd zabytku i wzmacniających jego strukturę.
działaniach fizycznych, m.in. usuwających mikroorganizmy, wzmacniających strukturę obiektu, osuszających lub nawilżających obiekt.

Restauracja zabytków
Restauracja to zespół działań zmierzających do przywrócenia uszkodzonej lub zmienionej budowli jej dawniejszej formy architektonicznej, wartości artystycznej i użytkowej; prace restauratorskie przeprowadzane są na podstawie zachowanych materiałów archiwalnych w postaci planów, zdjęć itp. z użyciem oryginalnych detali i zachowaniem ocalałych fragmentów budowli.